महालक्ष्मी मंदिर

महालक्ष्मी मंदिर

 महालक्ष्मी मंदिर हे एक महत्वाचे हिंदू मंदिर आहे जे देवी महालक्ष्मीला समर्पित आहे, भारताच्या प्राचीन कोल्हापूर शहराच्या मध्यभागी आहे.. देवी पुराणानुसार हे 51 शक्तीपीठांपैकी एक आहे, स्कंद पुराण आणि अष्ट दास शक्तीपीठ स्तोत्रम च्या शंकर संहिता नुसार 18 महाशक्तीपीठांपैकी एक.. वेंकटेश्वर कल्याणम च्या मागे असलेल्या कथेसह, महाविष्णूशी लढा दिल्यानंतर आणि खोलासुराचा वध केल्यावर ती येथे राहिली असे म्हटले जाते..

हे मंदिर स्थापत्यशास्त्रानुसार चालुक्य साम्राज्याचे आहे आणि पहिल्यांदा 7 व्या शतकात बांधले गेले.. अनेक पुराणांमध्ये मंदिराचा उल्लेख आहे. कोकणचा राजा कामदेव, चालुक्य, शिलाहारा, देवगिरी राजवटीतील यादव यांनी या शहराला भेट दिल्याचा पुरावा आहे. आदि शंकराचार्यांनीही भेट दिली. छत्रपती शिवाजी महाराज आणि छत्रपती संभाजी महाराजांनी या भागावर राज्य केले आणि त्यांनी मंदिराला नियमित भेट दिली.

कर्णदेवने जंगल कापले आणि मंदिराला प्रकाशात आणले. डॉ. भांडारकर आणि श्री खरे यांच्या मते हे अस्तित्व 8 व्या शतकात गेले आहे.. इतिहास चक्र दर्शवते की हे मंदिर महाजनपदाच्या काळातील आहे. 8 व्या शतकात भूकंपामुळे मंदिर खाली कोसळले.. 9 व्या शतकात, गंडावाडीक्स राजा ने महाकाली मंदिर बांधून मंदिराचा विस्तार केला. 1178–1209 दरम्यान, राजा जयसिंग आणि सिंधव यांच्या कारकीर्दीत, दक्षिण दरवाजा आणि अतिबलेश्वर मंदिर बांधले गेले. 1218 मध्ये यादव राजा टोलमने महाद्वार बांधले आणि देवीला दागिने अर्पण केले. पुढे, शिलाहारांनी महा सरस्वती मंदिर बांधले. तो जैन असल्याने 64 मूर्ती कोरलेल्या आहेत. पद्मावती नावाची नवीन मूर्ती त्या वेळी स्थापित केली जाण्याची शक्यता आहे.. पुढे चालुक्य काळात गणपती मंदिराच्या स्थापनेपूर्वी 13 व्या शतकात शंकराचार्यांनी नगर खाना आणि कार्यालय, दीपमाला बांधली.

नंतर मराठा साम्राज्याच्या काळात मंदिराची डागडुजी करण्यात आली. भारताच्या या भागावर अनेक आक्रमणामुळे मंदिराभोवती असलेल्या सुंदर मूर्तींचे काही नुकसान झाले आहे.

छत्रपती संभाजी द्वितीय राजवटी दरम्यान नरहर भट शास्त्री यांना देवी महालक्ष्मीने स्वप्नात पाहिले होते की त्यांनी त्यांना त्यांच्या स्थानाची माहिती दिली, जे त्यांनी छत्रपती संभाजींना सांगितले.. मुघल राजवटीत उपासकांनी मूर्ती संरक्षणासाठी लपवून ठेवली होती.. सांगावकरांच्या स्वप्नावर विश्वास ठेवून छत्रपती संभाजींनी शोध सुरू केला. शहरातील कपिला तीर्थ मार्केटमधील एका घरात ही मूर्ती सापडली.

छत्रपती संभाजींच्या 8 नोव्हेंबर 1723 च्या पत्रानुसार पन्हाळ्यातील सिंधोजी हिंदुराव घोरपडे यांनी 26 सप्टेंबर 1712 (सोमवार, अश्विन विजया दशमी) रोजी पुन्हा मूर्तीची प्रतिष्ठापना केली. भक्तांची संख्या वाढली आणि कालांतराने देवी महाराष्ट्राची देवता बनली. अभिषेक देवता नाकारू लागली.. त्यामुळे संकेश्वर शंकराचार्यांनी त्याची दुरुस्ती करून घेतली. वज्रलेप आणि बलिदानानंतर, कोल्हापूर शहाजी राजे यांच्या हस्ते 1954 मध्ये ते पुन्हा स्थापित करण्यात आली.. आता 5 मुख्य मंदिरे आणि 7 दीपमाला आहेत. सुमारे 35 विविध आकारांची मंदिरे आणि 20 दुकाने आहेत. येथे 5 हेमाड शैलीचे उत्कृष्ट गरुड मंडप आहेत...

रमेश बनकर

#म्हराष्ट_धर्म